زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

عاتکه بنت زید عدوی قرشی





عاتکه بنت زید بن عمرو عدوی قرشی (م حدود۴۰ هـ)، از زنان صحابی و شاعر بود که همسران متعددی اختیار نمود. وی در اواخر عمر بیوه ماند و درگذشت.


۱ - معرفی اجمالی



عاتکه دختر زید بن عمرو بن نفیل بن عبدالعزّی عدوی قرشی، زنی از زنان قوم بنی عدی و خواهر سعید بن زید عدوی، صحابی معروف پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است. عاتکه خود از اصحاب و یاران پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به شمار می‌آمد که به مدینه مهاجرت کردند.
او از زنان شاعره صدر اسلام بود. صورت و سیرتی نیکو داشت و از عقل کامل و رایی درست برخوردار بود.

۲ - همسران



عاتکه ابتدا همسر عبیدة بن حارث بن عبدالمطّلب شد بعد به همسری عبدالله فرزند ابوبکر در آمد، اما چون عبدالله از فرط محبت او از حضور در صحنه‌های اجتماع محروم ماند، ابوبکر با اصرار او را وادار به طلاق کرد، ولی عبدالله تحمل نکرد و رجوع نمود.
[۱۰] ابوالفرج اصفهانی، على بن حسين، الاغانی، ج۱۸، ص۵۹.
هنگامی که عبدالله در جنگ به شهادت رسید، عاتکه در سوگ او اشعاری سرود. بعضی معتقدند که عاتکه بعد از فرزند ابوبکر با زید بن خطاب ازدواج کرده است. بعضی دیگر می‌نویسند که به سال ۱۲ هـ
[۱۴] کحاله، عمر رضا، اعلام النساء، ج۳، ص۲۰۳.
با عمر بن خطاب ازدواج کرد. او بعد از قتل عمر، با زبیر بن عوام عقد زناشویی بست و در سوگ او در جریان جمل مرثیه‌ای سرود. بعد از زبیر با محمد بن ابوبکر و سپس عمرو بن عاص با او ازدواج کرد. وقتی امیرمؤمنان علی (علیه‌السّلام) از او خواستگاری کرد، جواب داد: «از کشته شدن شما می‌ترسم» پس از آن دیگر ازدواج نکرد. ازدواج او با امام حسن و امام حسین (علیهما‌السّلام) را نیز نوشته و گفته‌اند که وی اولین کسی است که صورت امام حسین (علیه‌السّلام) را از روی خاک برداشت و قاتلش را لعنت کرد.
همه همسرانش کشته شدند و بیوه ماند تا درگذشت.
عبدالله بن عمر می‌گفت: هرکس که خواهان شهادت است، با عاتکه ازدواج کند.

۳ - آثار



دیوانی مشتمل بر مرثیه‌ها و اشعار از عاتکه باقی مانده است.
[۲۳] سزگين، محمد فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ص۳۵۶.


۴ - پانویس


 
۱. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۶، ص۳۱۸.    
۲. زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۳، ص۲۴۲.    
۳. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، ج۸، ص۲۲۷.    
۴. زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۳، ص۲۴۲.    
۵. ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، اسد الغابه، ج۷، ص۱۸۱.    
۶. ابن جوزی، عبدالرحمن، المنتظم، ج۵، ص۱۹۱.    
۷. ابن‌حبیب بغدادی، محمد بن حبیب، المحبّر، ص۴۳۷.    
۸. ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۱۱۲.    
۹. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۵۴.    
۱۰. ابوالفرج اصفهانی، على بن حسين، الاغانی، ج۱۸، ص۵۹.
۱۱. بغدادی، عبدالقادر، خزانة الادب، ج۱۰، ص۳۸۰.    
۱۲. ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۷۸.    
۱۳. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۳، ص۳۸۵.    
۱۴. کحاله، عمر رضا، اعلام النساء، ج۳، ص۲۰۳.
۱۵. ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۱۱۲.    
۱۶. بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۶۲.    
۱۷. ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۱۲.    
۱۸. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۸، ص۳۰۲.    
۱۹. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۳۹.    
۲۰. ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، اسد الغابه، ج۷، ص۱۸۱.    
۲۱. زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۳، ص۲۴۲.    
۲۲. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۸، ص۳۰۲.    
۲۳. سزگين، محمد فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ص۳۵۶.
۲۴. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۹۹.    


۵ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۱۵، برگرفته از مقاله «عاتکه عدویه».
• عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۱۷۳.






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.